Recensie Tjaco van der Weerd improviseert over de psalmen

Er staat in Turnhout in België een heel mooi orgel.
In de St.Pieterskerk staat in een kas uit 1662 een door Potvlieghe in 1997 gedeeltelijk gereconstrueerd en nieuw gebouwd instrument dat je qua dispositie en klank (bijvoorbeeld: 3 reine en 3 zwevende tertsen) met een beetje muzikale fantasie het drielandenpunt in orgelland zou kunnen noemen. Gebouwd in Vlaamse stijl is het een mix van Hollandse, Franse en Noord-Duitse barok. 
En daar maakt Tjaco van der Weerd volop gebruik van op deze schijf, technisch perfect verzorgd door Excellent-recordings uit Nunspeet.

Ps.87
Een luid klinkende Fanfare-achtige opening, waar het speelplezier vanaf spat. Je zit direct rechtop in je luie stoel!
Deze opname geeft een goede indruk van het orgel als totaal: tertsrijk met een dominante ronde cornetklank en heerlijk snaterende tongwerken.

Ps.9
Een fijnbesnaarde Echo-fantasie op de twee Cromhoorns. Kort maar krachtig! ‘Niks meer aan doen’ zou ik als opnameleider hebben gezegd!

Ps.77
Een rustpunt in deze cd. Hier horen we de mooi strijkende Prestant 8’.
Na een kleine tempoversnelling in de aanloop naar de eerste koraalregel kabbelt alles op ingetogen wijze voort op een bekend thema en in de harmonisatiestijl van J.S. Bach, maar gelukkig wel met genoeg eigen inbreng van de organist. Want kopiëren is zeer onverstandig! Het haalt het nimmer bij de oude meester zelf!!

Ps.99
Een tintelende barokke improvisatie. Het heeft iets van uitleidend orgelspel na een kerkdienst, waarbij de organist in relatie tot de gekozen barokstijl net iets te breedgrepig de toetsen beroert. Maar wát een geluidje!!

Ps.103
De eerste variatie is er een van ontroerende schoonheid. Het intieme geluid van de Fluit 4’ en de Holpijp 8’, beide vermoedelijk uit 1662 (!), laten in hun eenvoud een stukje orgelgeschiedenis horen dat respect afdwingt! Prachtig!
In de tweede variatie horen we de prominent aanwezige Sexquialter als cantus firmus met daaronder de goedaardig brommende Cromhoorn.
Opvallend is de derde variatie; het heerlijk fluitenspel in 8’, 4’, 3’- voetsbezetting wordt in beweging gezet door een snelle tremulant met een nogal diepe zwaai. Heel apart, maar het heeft wel wat!

Ps.108
Een topper op deze schijf door een goed lopend Trio en later – altijd weer knap – de melodie met de rechtervoet gespeeld en met de linker ondersteund in de bas!

Ps.8
Na het koraal een hoogtepuntje met de Fluit 4’en de Prestant 8’; daarna weer zo’n heerlijke Trio met de Trompet in de hoofdrol. Vervolgens in 16-den een virtuoze en doorzichtige bewerking. Als laatste een feestelijk toeterende finale waar de akkoorden zich steeds hoger opstapelen.
Mag ik hier alstublieft bladmuziek van hebben??

Via een eenvoudige improvisatie over Psalm 32, die het karakter heeft van inleidend orgelspel, komen we terecht bij:

Ps.138
Met Händel gaat de hele handel in korte tijd naar een hoogtepunt van deze cd.
Na een Wassermusik-achtige opening op de tongwerken waarin de eerste vier koraalregels zijn verwerkt, volgt een vitaminerijk Trio, waar zelfs de grootste pessimist gelukkig van zal worden.
Het geheel wordt afgesloten met een Toccata met barokke elementen.

Ps.84
Tjaco van der Weerd heeft hier vanwege ‘de mus’ gekozen voor de openingsmaten van Händels’ Koekkoek en de Nachtegaal. Het zou mijn keus niet zijn, want het lijkt te veel op het origineel, maar …….de musjes en de in deze Psalm niet genoemde nachtegalen vliegen je aan alle kanten om de oren. Ook de koekoek komt nog even kijken en dan vliegt alles kennelijk weg, want dan wordt het ineens stil op de drempel van de tempel.

Ps.4
Een andante gespeelde improvisatie met als uitkomende stem de Vox Humana. Tjaco schrijft dat het een aparte klank heeft. Nou, dat kan je wel zeggen. Hij snatert je tegemoet, net als bij sommige echte menselijke stemmen. Heel apart! Maar wát mooi gespeeld!

Ps.48
Het fugatisch opgezette allegro nodigt al snel uit om als vanzelf een beetje mee te wiegen met deze jazz uit de barok!
De voorname melodie (een van de mooiste van de Psalmmelodieën) wordt gespeeld op het pedaal. Vanaf ongeveer  3 minuut 12  hoorde ik flarden van Klaas Jan Mulder voorbijkomen.
In dit stuk verraadt zich de romanticus maar ach, is barok eigenlijk niet een en al romantiek?
Overigens: ik zou dit stuk wel eens willen horen op het orgel in bijvoorbeeld de St.Bavo in Haarlem! Misschien een ideetje voor de volgende cd!

Ps 132
Een passend ingetogen gespeeld werk met een semi-dominante stuwing van de linkerhand. Mooi!

Ps.130
Tja, ga er maar aanstaan. Of beter gezegd: ga er maar eens voor zitten en improviseer een Passacaglia.
De schoonheid van deze improvisatie laat zich moeilijk omschrijven: afwisselend lieflijk, spannend, dominerend en soms met een vleugje sensatie.
Ik hoorde in de opbouw milde Regeriaanse effecten voorbijkomen. 
In het magistrale slot, zoals de organist het zelf noemt, gaat hij weliswaar niet uit ‘z’n dak’, maar beweegt zich toch aardig in die richting.
Maar al met al is het wel een document waarmee je voor de dag kan komen!

Conclusie: een mooie cd, waarvan de gemiddelde stijl zich beweegt tussen romantiek en barok met – net als het orgel zelf – de balans doorslaat naar de barok, maar dan wel een met een rijk gedecoreerd randje!

Dus als je eens wat anders wilt dan de platgetreden paden van Inleiding, Uitkomende stem met de 8,4,3-omspeling, gevolgd door een Toccata met een denderend slot en je vindt Sytse de Vries met zijn barokke improvisaties te streng in de leer, dan moet je deze cd maar eens beluisteren. Het zal voor velen een verademing zijn!

Van harte aanbevolen.

Psalmen cd Tjaco van der Weerd bestellen?